Làm sao để học tốt môn Khoa học Tự nhiên từ năm đầu cấp 2?

Khoa học Tự nhiên là môn học tích hợp của ba bộ môn: Vật lý, Hóa học và Sinh học – bắt đầu xuất hiện ở chương trình lớp 6 theo chương trình giáo dục phổ thông mới. Với nhiều phụ huynh, đây là môn học được kỳ vọng sẽ giúp con tìm hiểu thế giới, hiểu cách vạn vật vận hành. Nhưng thực tế lại không đơn giản như vậy.

Không ít học sinh bước vào cấp 2 với tâm lý háo hức, rồi sau vài tuần học bắt đầu cảm thấy quá tải, khó hiểu và... sợ học. Điều gì khiến một môn học vốn rất gần gũi với đời sống lại trở nên khó tiếp cận đến vậy?

1. Khối lượng kiến thức lớn, nhiều khái niệm trừu tượng

Khác với cấp tiểu học, học sinh lớp 6 trở đi phải làm quen với các khái niệm như phản ứng hóa học, định luật Newton, cấu trúc tế bào, quang hợp, lực – vận tốc... Những nội dung này mang tính lý thuyết cao, ít ví dụ cụ thể và thường không đi kèm minh họa rõ ràng trong sách giáo khoa.

Khi học sinh chưa đủ năng lực tư duy trừu tượng, việc tiếp cận khối lượng kiến thức lớn như vậy dễ dẫn đến quá tải. Học sinh có thể ghi nhớ tạm thời để làm bài, nhưng nhanh chóng quên ngay sau đó – vì không thật sự hiểu bản chất.

2. Thiếu trải nghiệm thực tế để hình dung kiến thức

Nhiều nội dung trong môn Khoa học Tự nhiên mô tả các hiện tượng cần hình dung bằng thí nghiệm hoặc quan sát trực tiếp. Tuy nhiên, thời lượng học trên lớp lại không đủ để giáo viên triển khai nhiều hoạt động trải nghiệm, hoặc không đủ dụng cụ để học sinh thực hành.

Kết quả là học sinh học lý thuyết nhưng không “thấy” được, không có trải nghiệm đi kèm nên dễ quên, dễ thấy môn học khô khan và khó gần.

3. Phương pháp học chưa phù hợp với lứa tuổi

Học sinh cấp 2 vẫn cần học thông qua hình ảnh, sơ đồ, mô hình minh họa – chứ không thể tiếp thu hiệu quả qua phương pháp "đọc – chép – ghi nhớ" truyền thống. Nhưng hiện nay, không phải tài liệu nào cũng cung cấp kiến thức theo hướng trực quan và gần gũi.

Với những học sinh cần học bằng hình ảnh hoặc học qua câu hỏi – tình huống, nếu không có tài liệu phù hợp, các em sẽ gặp khó khăn trong việc hiểu – ghi nhớ – ứng dụng.

4. Chưa thấy được mối liên hệ giữa kiến thức và đời sống

Một trong những điểm quan trọng để học tốt Khoa học Tự nhiên là kết nối được kiến thức với đời sống thực tế. Ví dụ, nguyên lý đòn bẩy có thể thấy trong bập bênh, cơ chế quang hợp xảy ra ngay trong cây xanh trước nhà, phản ứng hóa học có mặt trong nấu ăn hàng ngày...

Khi kiến thức được “bóc tách” khỏi bối cảnh thực tiễn và chỉ nằm trên sách vở, học sinh rất khó cảm thấy hứng thú hay thấy ý nghĩa của việc học. Đây là lý do khiến nhiều em học xong nhưng không nhớ gì, vì mọi thứ quá xa rời trải nghiệm cá nhân.

5. Cần có tài liệu học tập trực quan, có hệ thống

Để học tốt môn Khoa học Tự nhiên từ cấp 2, học sinh cần một tài liệu giúp:

Giải thích rõ ràng bằng hình ảnh minh họa
Sơ đồ hóa kiến thức để dễ hệ thống lại sau khi học
Có bài tập vận dụng thực tiễn, thay vì chỉ lý thuyết
Có phần đánh giá nhanh để học sinh tự kiểm tra sau mỗi bài

Một số tài liệu học hiện nay đã bắt đầu tích hợp phương pháp học bằng hình ảnh, ứng dụng kỹ thuật tư duy trực quan. Chẳng hạn, bộ sách Đột Phá Tư Duy áp dụng tư duy hình ảnh vào các bài học Khoa học Tự nhiên, giúp học sinh dễ hình dung hơn các khái niệm như phản ứng hóa học, định luật Newton, cấu trúc tế bào... Đồng thời, sách cũng bổ sung các bài tập thực tiễn, phần ôn tập kèm đánh giá sau mỗi chủ đề, hỗ trợ học sinh tự luyện tại nhà.

Đặc biệt, khi sở hữu bộ sách này, học sinh còn nhận thêm tài liệu ôn hè riêng với hơn 500 câu hỏi và bộ sổ tay “Hôm nay làm gì” để luyện thói quen học chủ động theo từng tuần – một kỹ năng quan trọng giúp con học đều, nhớ lâu và không bị dồn bài.

Kết luận

Học tốt môn Khoa học Tự nhiên không nằm ở việc học thật nhiều, mà là học đúng cách. Khi học sinh được tiếp cận kiến thức bằng hình ảnh, được kết nối với trải nghiệm cá nhân và có lộ trình học tập rõ ràng, môn học này sẽ trở nên gần gũi và hấp dẫn hơn rất nhiều.

Nếu phụ huynh đang lo lắng vì con cảm thấy sợ học Lý – Hóa – Sinh ngay từ lớp 6, thì đây là thời điểm phù hợp để thay đổi phương pháp học. Tài liệu đúng, lộ trình rõ và sự đồng hành phù hợp sẽ là nền tảng để con học hiệu quả và tự tin hơn suốt những năm cấp 2.